Hành xử theo nấc thang đạo đức

Đạo đức luôn là một khía cạnh phức tạp, được đào tạo và thi cử hẳn hoi đặc biệt là ở bển. Ở đó thì hầu hết các nghề (Bác sĩ, Luật sư, Lái xe đến cả Nghề giúp việc) cũng đều cần phải học thi về đạo đức để có được chứng chỉ hành nghề. Nghề kế toán dạo của mình (ở VN) cũng vậy, có một môn học về đạo đức mà phải nói các mô hình của nó khá khoai và cực kỳ khó nhớ. Nhưng các bạn yên tâm bài chia sẽ dưới đây sẽ nói về các vấn đề phức tạp đó qua một câu chuyện cuộc sống ở gia đình mà các bạn rất hay gặp dễ hiểu dễ nhớ và hấp dẫn hơn sách vở rất nhiều.

"Có một gia đình giàu có nọ, giàu thật là giàu, họ có vô vàn người giúp việc mà bất kỳ gia đình nào đều thèm khát, họ có 1 quản gia rất chuyên nghiệp và trung thành.
Trong vô vàn người giúp việc đó, có một cô bé giúp việc khá xinh đẹp và duyên dáng (rủi thay cô sinh ra trong một gia đình nghèo khó nên ko có điều kiện ăn học mà phải đi giúp việc), cô làm bảo mẫu cho lũ trẻ nhà giàu kia.
Thời gian trôi qua êm ả, sự xinh đẹp và duyên dáng của cô bảo mẫu đã làm cho ông chủ gia đình giàu có mủi lòng, hàng đêm ông ấp ủ tương tư, mơ tưởng tới cô giúp việc.
Rồi khi không chịu được nữa, ông chủ đã ngỏ lời với cô bảo mẫu, cô bảo mẫu đắn đo, đắn đo và xin ông chủ cho 1 ngày suy nghĩ trước khi trả lời. Ông chủ khấp khởi mừng thầm và đồng ý.

Đêm đó cô bảo mẫu suy nghĩ mông lung lắm, cô nên làm thế nào đây? Nhận lời ư, cô thì trẻ thế mà ông chủ thì già thế, rồi còn vợ ông ấy nữa chứ, nhưng có một điều chắc chắn là cô sẽ được sung sướng về vật chất nếu cô nhận lời, cô sẽ được khoác trên mình những bộ quần áo mà từ xưa đến nay chưa bao giờ cô được khoác, cô sẽ được đeo trên tay những cái nhẫn xinh xinh và giá trị, cô sẽ được có tiền trong túi … Còn không nhận lời ư, chắc chắn cô sẽ thất nghiệp, trong thời buổi khủng hoảng kinh tế thế này, biết xin việc ở đâu.

Và cuối cùng, cô đi đến quyết định nhận lời ông chủ già của mình, thoạt nghe có thể sẽ bị ném đá vùi dập te tua, nhưng các bạn hãy khoan phán xét, bỏ qua định kiến để cùng xem xét sâu thêm vấn đề này.
Theo các bạn, cô ấy có ‘vô đạo đức’ không? Mình đoán phần lớn các bạn trả lời là có, nhưng Kohlberg lại trả lời là không, anh ta lý luận là cô bảo mẫu lúc đó sự phát triển về mặt nhận thức/đạo đức (moral development) mới ở giai stage 1 của level 1, cô ấy sẽ hành động theo lợi ích của cô ấy và với level của cô ấy, thế là có đạo đức (ethic).
Thời gian trôi đi như thoi đưa, mối tình cô bảo mẫu và ông chủ già ngày càng thắm thiết, cô bảo mẫu đã có những giây phút được làm người giàu, nhưng tiếc thay những giây phút đó toàn phải là giấu diếm vì sợ bà vợ ông chủ già biết được. Cô suy nghĩ mông lung lắm, cô không muốn tương lai cô mãi như vậy. Thế là cô lại lập ra một kế hoạch, một kế hoạch khá dài hơi, đó là lấy lòng lũ con của ông chủ già, để sau này có gì chúng sẽ không phản đối cô một cách thái quá, chúng sẽ thông cảm và yêu quí cô.
Cô bắt đầu chăm chút cho chúng hơn, yêu chiều chúng hơn, nịnh nọt chúng hơn. Các bạn có thấy cô giả dối ko ah? Giả dối nhỉ, và có phần thâm độc nữa. Nhưng Kohlberg lại nhất quyết nói là các bạn sai rồi, hành động của cô ấy chẳng có gì là ngạc nhiên cả, Kohlberg xếp cô vào stage 2 của level 1, đạo đức đối với cô là gì? Là hành động cho lợi ích của riêng mình, giúp đỡ, yêu chiều người khác cũng là vì mình mà thôi.

Cô giỏi lắm, giỏi đến mức ông chủ càng ngày càng yêu cô, đám con cũng có cảm tình với cô, và khi ông chủ quyết định bỏ vợ để lấy cô thì đám con cũng chỉ phản đối lấy lệ. Thế là cô toại nguyện rồi, từ bây giờ cô có thể đường đường chính chính diện những bộ cánh của nhà giàu, có thể ngang nhiên đeo nhẫn hột xoàn giữa nhà, và cả khi đi ra đường nữa.

Trong vòng 4 năm, cô sinh hạ được 3 người con (có nhiều quá không nhỉ?), ơn chúa là con cô hầu hết giống mẹ, xinh đẹp và duyên dáng. Cô yêu con cô lắm, vì chúng là của cô cơ mà, cô đã mang nặng, đã dứt ruột đẻ ra chúng. Càng yêu con cô, cô lại càng giảm tình yêu của mình với đám con riêng của chồng, những đứa mà sau này có thể sẽ chia sẻ của cải của con cô.
Nhưng cô không thể thể hiện cái sự ghét ra ngoài được, người đời sẽ đàm tiếu cô, sẽ chửi rủa cô, sẽ ca vang bài ‘Mấy đời bánh đúc có xương’, và bề ngoài cô vẫn phải tỏ ra yêu chiều lũ con riêng của chồng, vẫn phải chăm chút chúng, cô giả dối nhỉ. Nhưng Kohlberg lại bảo là cô phát triển theo đúng moral development của ông, cô hành động theo expectation của mọi người, và cô đang ở stage 3 của level 2.

Thế là gia đình họ vẫn bên nhau êm đềm (cho dù trong lòng cô, tình yêu với con chồng có giảm đi đôi chút).
Lũ con riêng của chồng cô lớn dần lớn dần, chúng bắt đầu có nhân cách riêng của chúng và không phải lúc nào cũng đáng yêu và dễ bảo như ngày xưa.
Trong đám con đấy, có 1 đứa rất hiếu động, nó thuộc tuýp người ưa khám phá và thích của lạ, rồi một ngày nọ, nó bị công an bắt vì tổ chức sinh nhật mình bằng thuốc lắc.
Có người xúi cô là: Hãy đút tiền cho cơ quan công quyền để con cô được về với gia đình, cô lại suy nghĩ mông lung lắm, suy nghĩ nhiều lắm. Cô nghĩ là nếu cô nghe lời, con cô sẽ được tha và sẽ lại có những bữa thuốc lắc tiếp theo, còn nếu cô để trường giáo dưỡng thay cô trong việc giáo dục nó, may ra xã hội còn cứu vớt được một con người. Vậy là cô quyết định không đút tiền để cứu con ra.
Mọi người chửi bới cô, nguyền rủa cô, cho là ‘mẹ ghẻ’ không thương con chồng, chỉ có mỗi Kohlberg bênh cô, ông nói là cô bây giờ đang ở stage 4 của level 2, cô sẽ hành động theo lợi ích của xã hội thu hẹp mà không theo kỳ vọng của một số người xung quanh nữa, ở giai đoạn này khả năng rất cao là cô sẽ tuân thủ pháp luật.

Rồi sóng gió cũng qua đi, cô đã già dặn hơn rất nhiều, cô đã qua rồi cái thời trẻ người non dạ, bây giờ suy nghĩ của cô chín chắn hơn.
Cô cũng có thời gian hơn để ngẫm nghĩ lại những gì cô đã trải qua, về mối quan hệ giữa mình với gia đình nhà chồng, và đặc biệt là với lũ con của chồng. Cô thấy rằng, sở dĩ lũ con chồng chấp nhận cô là vì chúng hi vọng rằng cô sẽ tạo cho chúng một mái ấm thực sự, sẽ là người bạn đồng hành với chúng trên con đường đi vào tương lai… Và vì những suy nghĩ đó, cô thấy mình phải thực sự thương yêu chúng, coi chúng như con đẻ của mình, và cô lại yêu chiều chúng, cái yêu chiều khác hẳn với ngày xưa non dại của cô. Ông Kohlberg đứng bên cạnh cô, động viên cô, cổ vũ cô, vì cô đi đúng đường ông đã chứng minh, con đường của moral development, ông nói rằng cô đang ở stage 5 của Level 3.

Được ông động viên cô vui lắm, cô quyết đi theo con đường ông đã khám phá và ra sức chứng minh, cô đi khắp thế giới để vận động mọi người hiểu ông, đừng chỉ trích ông, và cô trở nên nổi tiếng.

Cùng lúc đó cô nhận ra rằng, sự độ lượng sẽ giúp con người ta rất nhiều, trong lúc người đời nguyền rủa cô, chửi bới cô, nếu không có Kohlberg động viên, an ủi thì có lẽ cô đã không được như ngày hôm nay, vì vậy lòng bác ái của cô ngày càng sâu sắc, cô yêu tất cả những gì xung quanh, yêu con mình, yêu chồng mình, yêu con chồng, yêu gia đình nhà chồng, yêu vợ cũ của chồng, yêu toàn nhân loại, và thậm chí yêu cả những con vật nhỏ xinh xinh. Bây giờ, cô phản đối sát sinh, cô phản đối phá hoại môi trường, vì cô muốn tương lai của thế hệ sau cô được tươi sáng, ko phải chịu cảnh ngập lụt, hạn hán…
Cô tẩy chay áo lông thú, cô cũng tẩy chay những gì được thử nghiệm trên động vật, những cái theo cô là dã man.

Đấy, cô đã nhẹ nhàng leo lên nấc cuối cùng của ông Kohlberg rồi đấy, stage 6 của level 3, nấc thang cao nhất… còn bạn"

Sưu tầm và sửa từ WTT
ACCA P1
Fintzone

Đầu tư

Spa changes everything

Capture the moment

Hành xử theo nấc thang đạo đức

Unknown

No comments:

Post a Comment

Blog Archive

Labels